همسر اینشتین، شریک زندگی‌اش بود یا همکار و نابغه‌ای که تاریخ نادیده‌اش گرفت؟

غزال زیاری: کمتر کسی است که در مورد میلوفا اینشتین-ماریچ، همسر آلبرت اینشتین فیزیکدان معروف اطلاعاتی داشته باشد و بداند که او که در رشته فیزیک و ریاضیات هم‌دوش اینشتین آموزش دیده بود، چه نقشی در مقالات معروف همسرش که فیزیک مدرن را دگرگون ساخت، ایفا کرده بود؟ آیا او همکار ناشناخته اینشتین یا حتی نویسنده‌ای پنهان بود و نقش مشاور، شریک اول و دستیار کم‌ارج‌نهاده را برای این فیزیکدان بزرگ داشت یا فقط یک همسر خانه‌دار و بی‌ادعا بود؟

این موضوع با در نظر داشتن این نکته که کارهای اینشتین و نظریه‌های او پایه‌های فیزیک معاصر را شکل داده‌اند، اهمیت ویژه‌ای دارد و بدون اطلاع از داستان واقعی شکل‌گیری این نظریه‌ها، درک کامل اهمیت تاریخی آن‌ها ممکن نیست.

درعین‌حال در خیلی از مواقع حق افرادی که شایسته اعتبار هستند، به‌خوبی ادا نمی‌شود؛ به‌ویژه وقتی بدانیم سهم زنان دانشمند، مخصوصاً همسران و همراهان علمی مردان نامدار، در بسیاری مواقع نادیده گرفته شده یا حتی سرکوب شده است.

دانشمندی که دو همسر داشت

در دهه‌های اخیر مطالب زیادی در تأیید یا رد دیدگاه‌های موجود درباره میلوفا منتشر شده است. تقریباً همه می‌دانند که آلبرت اینشتین (دانشمندی که به انتخاب مجله تایم “شخصیت قرن” نام گرفت) ازدواج کرده بود. اما تا دهه ۱۹۹۰ میلادی کمتر کسی می‌دانست که او دو همسر داشته.

همسر اول اینشتین در رشته ریاضی و فیزیک آموزش دیده بود و الزا، همسر دومش، دانشمند نبود اما به این خاطر که اینشتین را در سفرهای پرسروصدای دهه ۱۹۲۰ همراهی می‌کرد و سپس در سال ۱۹۳۳ همراه او در پرینستون آمریکا ساکن شد، حسابی مشهور بود. ازدواج اینشتین و الزا در سال ۱۹۱۹ میلادی، همان سالی که اولین تأیید عمومی نظریه نسبیت عام، اینشتین را به شهرتی جهانی رساند ثبت شد. الزا در دوران طلایی این دانشمند بزرگ همراه زندگی‌اش بود و سه سال بعد از اقامتشان در آمریکا، از دنیا رفت.